Ons huidige geldsysteem is een bom onder een goede werking van de samenleving. Wanneer de dollar instort komt er een wereldwijde valuta crisis. Rente zorgt voor de noodzaak van exponentiële groei en voor ongelijkheid i.p.v. solidariteit (van landen en van personen). Flitshandel leeft van snel veranderende koersen maar maken het systeem instabiel. Met onduidelijke derivaten hadden we de beurskrach van 2008. En omdat grote banken gestimuleerd worden onverantwoorde risico’s te nemen (gaat het goed, heb je winst, gaat het fout, dan betaalt de burger) is het huidige geldsysteem een probleem in plaats van een oplossing.
Geld is schuld, en leidt tot een tweedeling van de samenleving (in rijk en arm). Renteniers dragen niet bij aan de samenleving, maar gaan er wel met het geld vandoor: wie veel geld heeft krijgt meer, en dit komt van diegene die weinig heeft. Geld met rente-opbrengst leidt tot kortzichtigheid (en andersom: als je elk jaar 10% rente moet betalen over je geld, ga je graag investeren in lange-termijn projecten). Dit moet anders. Niet alleen vanuit het oogpunt van stabiliteit en innovatie, maar ook vanuit menselijkheid en een gelukkig leven.
De uitgangspunten voor een geldsysteem zijn belangrijk. Op basis van de uitgangspunten ontwerp je een geldsysteem. Denk aan uitgangspunten als:
- gemeenschapsvorming
- lange-termijn investeringen bespoedigen
- toegankelijkheid
- geen speculatie met geld
- geen rente (wel kosten om het systeem te onderhouden)
- stabiliteit van het geldsysteem
We hebben nu ook al alternatieve geldsystemen in Nederland (Airmiles, supermarkt spaarpunten, Florijn, …). En er is al onderzoek naar geldsystemen gedaan.
Een geldsysteem hoeft niet in harde munten te zijn. Denk aan een uren-systeem voor mantelzorg, huiswerkbegeleiding, tuinonderhoud, reparatie, … Doel is om contacten tussen mensen te versterken. In Japan is er een geldsystemen in de ouderenzorg: een (klein-)kind geeft zorg aan een oudere in zijn omgeving, en een ander doet dat voor jouw (groot-)ouders.
Concrete oplossingen
Een eerste stap kan zijn om zakenbanken (risicovol) te scheiden van banken voor het dagelijkse betalingsverkeer en leningen met huizen als onderpand (zeer laag risico). Dan kunnen zakenbanken bij problemen namelijk gewoon failliet gaan wanneer de markt zijn werk doet.
Voor de kortere termijn is het goed het dagelijkse betalingsverkeer te ontkoppelen van de commerciële banken. Binnen Europa is begonnen met een digitale euro. Daarmee kunnen we grote banken gewoon failliet laten gaan als ze onverantwoord ondernemen. En iedereen kan gewoon een betaalrekening openen.
We moeten een stap verder met alternatieve transactie systemen. De overheid kan helpen dit te faciliteren door:
- Doelen van gewenste geldsystemen formuleren
- Onderzoekscapaciteit bij universiteiten naar mogelijke geldsystemen die hieraan voldoen
- Experimenteren met verschillende systemen in Nederland en evalueren.
- Opschalen van de goede systemen, hulp biedend bij het opstarten, betalingsinfrastructuur/platform en belastingen.
De overheid/gemeenten kunnen ook zelf het initiatief nemen door b.v. sociaal/wijkwerk te stimuleren door uren voor de gemeenschap te administreren : “gemeenschapsuren”. Voor overheidsdiensten zou je b.v. ook kunnen betalen met dit soort uren (denk aan het betalen van overheidswerk voor vergunningen of openbaar vervoer), of (deels) betalen bij bedrijven waar de overheid meehelp door b.v. “Melkertbanen”.
Ook problematische schulden moeten sneller kwijtgescholden worden, en mensen geholpen die daarin belanden. Schulden zijn een grote bron van ongeluk. De rentebetaling en boetes drijft mensen nog verder in de problemen (zie b.v. 10 min discussie hierover: Dit is de dag – ‘Schaf de zorgboete af’. Of nog beter: maak de zorg gratis, zodat er geen zorgpremie/boete betaald hoeft te worden).
Koppeling met uitgangspunten
Dit raakt aan de volgende uitgangspunten: